Woningcorporaties en mantelzorgwoningen
Onderdeel van Inventarisatie mantelzorgwoningen
Een opvallende ontbrekende partij in het rijtje met eigenaren zijn de woningcorporaties. Het Kenniscentrum heeft gesproken met verschillende corporaties die kort na de introductie van het concept een mantelzorgwoning/unit hebben aangeschaft. Talis (Nijmegen), Wonen Breburg (Breda e.o.) en Wooninc (Eindhoven) zijn in het recente verleden alle drie een pilot gestart, waarbij zij een (zelfstandige) mantelzorgwoning hebben aangeschaft. Alle drie hebben inmiddels besloten om de pilot geen vervolg te geven.
Knelpunten
De corporaties lopen tegen verschillende knelpunten aan, zoals:
- De afmetingen van de woningen. Een zelfstandige mantelzorgwoning is minimaal 4 bij 8 m groot en vaak nog groter. De tuinen van corporatiewoningen zijn veelal te klein om een dergelijke woning te kunnen plaatsen, zeker in meer stedelijk gebied.
- De hoge investeringskosten. Een corporatie krijgt niet alleen te maken met de aanschafkosten, maar ook met de plaatsings-, verplaatsings- en aansluitkosten. Deze laatste lopen al snel op tot €10.000 tot €15.000 per keer. Lang niet altijd is duidelijk wie deze kosten voor zijn rekening gaat nemen, de corporatie of de gemeente.
- De beperkte vraag. Woningcorporatie Talis heeft bijvoorbeeld breed ingezet om de aangeschafte mantelzorgwoning te verhuren. Er zijn folders verspreid onder de huurders, er is een advertentie geplaatst in een huis-aan-huisblad en ook via partijen als huisartsen en gemeenten is naar geschikte kandidaten gezocht. Het is niet gelukt om deze te vinden.
Succesverhalen
Toch zijn er ook succesverhalen. Sité woondiensten werd bijvoorbeeld een aantal jaren geleden benaderd door de ouders van een jong volwassen stel met een lichamelijke en verstandelijke beperking. Na onderzoek van verschillende huisvestingsmogelijkheden, besloot Sité mee te werken aan het plaatsen van een tijdelijke uitbouw aan de woning. Sité heeft hiervoor zelf een mantelzorgunit aangeschaft. De organisatie is, ondanks de kosten, nog steeds erg tevreden met de gekozen oplossing. ‘Voor een kleine, specifieke groep is dit echt een goede oplossing. Je ziet hoe blij de bewoners en ook hun ouders zijn. Het is voor hen dé manier om zelfstandig kunnen wonen’ (Tadjana van der Leeden, Sité Woondiensten). Sité staat dan ook, op beperkte schaal (circa 1 per jaar), open voor uitbreiding van dit soort initiatieven.
Wmo-budget
Betekenen bovenstaande ervaringen nu dat voor huurders een mantelzorgwoning niet of nauwelijks tot de mogelijkheden behoort? Toch niet. Er zijn verschillende corporaties die meewerken aan het plaatsen van een tijdelijke aanbouw door de gemeente. De kosten worden dan betaald uit het Wmo-budget. Lees hier bijvoorbeeld het bijzondere verhaal van Martien Peters en Anny Eijmers uit Groesbeek.
Kansen voor woningcorporaties
Welke mogelijkheden zijn er voor corporaties die open willen staan voor initiatieven, maar aanhikken tegen de hoge kosten? Het Kenniscentrum zet een aantal kansen voor corporaties op een rijtje.
- Door mantelzorgwonen op te nemen in de strategische visie van de corporatie op wonen en zorg wordt duidelijk waar een de organisatie wel en niet in mee wil gaan. Belangrijke daarbij is de principiële vraag of een corporatie de kosten voor een mantelzorgwoning zelf wil dragen. Maar ook meer praktische vragen zoals hoe te handelen wanneer een bewoner zich meldt zijn handig om op hoofdlijnen alvast met elkaar te bespreken. Besef wel dat het realiseren van mantelzorgwoningen maatwerk is, waarbij niet alles vooraf in kaders en randvoorwaarden kan worden vastgelegd.
- Onzelfstandige mantelzorgwoningen (aanbouwen) zijn vaak eenvoudiger te realiseren dan volledige mantelzorgwoningen en daardoor een kansrijker product voor corporaties. De aanschafkosten zijn lager. Het is daarbij goed te beseffen dat de markt snel verandert en dat deze veel gedifferentieerder en flexibeler is dan een aantal jaren geleden, ook wat betreft de kosten. Heeft u een aantal jaren geleden een aanvraag gehad voor een mantelzorgwoning of aanbouw en was het toen kostentechnisch niet mogelijk deze te realiseren? Het is heel goed mogelijk dat dit nu wel haalbaar is. Bovendien zijn er met gemeenten soms afspraken te maken over vergoeding van de plaatsings- en verplaatsingskosten uit het Wmo-budget. De kosten voor het plaatsen van een volledige mantelzorgwoning worden door gemeenten maar zelden vergoed.
- Ook als de corporatie zelf geen mantelzorgwoningen of units wil aanschaffen, maar de plaatsing door anderen wel wil faciliteren is het goed om vooraf met de gemeente in de gesprek te gaan over de mogelijkheden en over hoe te handelen bij een vraag van een bewoner. Op het moment dat een huurder zich meldt met een verzoek is er vaak sprake van een acute situatie. Het is jammer als er dan veel kostbare tijd verloren gaat bij het maken van afspraken tussen de gemeente en de woningcorporatie. In de praktijk komt het voor dat de zorgvrager overlijdt voordat de mantelzorgwoning/unit wordt geplaatst. Natuurlijk is dit niet altijd te voorkomen, maar het is extra zuur als de proceduretijd daar een belangrijke bijdrage aan heeft geleverd.
- Veel bewoners zegt de term ‘mantelzorgwoning’ nog niets. De woningcorporatie is vaak één de eerste organisaties waar bewoners zich melden met vragen op het gebied van wonen en zorg. Door als corporatie voorlichting te geven, bijvoorbeeld door op de website de mogelijkheden aan te geven, kan de bekendheid verder worden vergroot. Mantelzorg wonen is zeker niet voor iedereen een geschikte oplossing. Maar dat de mensen die er voor kiezen er erg tevreden mee zijn.