Woonwensen

Algemeen: diversiteit als rode draad

Als ouderen weinig verhuisgeneigd zijn, zoals in het voorgaande hoofdstuk duidelijk werd, dan is het tijdig aanpassen van de eigen woning en de beschikbaarheid van zorg, diensten en domotica extra belangrijk. En áls ouderen al verhuizen, dan is het hoofdzakelijk vanuit gezondheidsgerelateerde motieven.

Welke wensen hebben ze dan? Het blijkt dat ouderen vooral diverse wensen en meningen over de woningen en woonomgeving hebben (Medical Delta, 2013). Daarbij blijken de woonwensen van senioren sterk te verschillen per regio. Zo blijken woningzoekenden van 65-74 jaar in de ene regio (Amsterdam) nog minstens zo geïnteresseerd in een normale woning als in een seniorenwoning, terwijl in een andere regio (Wageningen e.o.) ook woningzoekenden van 55-64 jaar al relatief veel interesse in een seniorenwoning hebben (Woningnet, 2013).

Wensen voor regio’s: beperkte mogelijkheden voor werving senioren van buiten

Ouderen verhuizen niet alleen weinig, maar als ze al verhuizen, dan doen ze dit (net als de meeste mensen) veelal over korte afstand, het liefst binnen de vertrouwde woonomgeving of woonplaats. Regio’s die inzetten op het aantrekken van (actieve en welgestelde) senioren van buiten de regio –hetzij als permanente bewoners hetzij als tweede woningbezitter– hoeven daarvan in elk geval vrij weinig te verwachten. Die spoeling is –ondanks de absolute toename van het aantal ouderen– uiterst dun en de concurrentie met andere regio’s is groot (Verwest et al., 2011).

Wensen woonsituatie: privacy en voorzieningen

De belangrijkste wensen voor de woonsituatie voor 50-plussers zijn als volgt (McDougal & Veen, 2013):

• Privacy (87%)
• Aanwezigheid van winkels in de buurt (86%)
• Mogelijkheid om zelf te kunnen koken (86%)
• Natuur in de buurt (77%)
• Aanwezigheid van een tuin (62%)
• Gezelligheid (60%)
• Nabijheid van vrienden en familie (60%)

Nimwegen & Van Praag (2012) adviseren nieuwbouw binnen bestaande wijken en buurten, vanuit een toenemende behoefte aan plaatselijke voorzieningen.

Wensen woning: kleiner, anders en voorzorg

Naast de woonwensen, geeft de Nationale 50+ Monitor 2013 (McDougal & Veen, 2013) ook beperkt inzicht in de wensen voor de woning. De belangrijkste verhuisreden voor 50-plussers is dat men kleiner wil wonen (34%). Andere belangrijke redenen zijn dat de huidige woning niet meer aan de wensen voldoet (26%) of dat men wil verhuizen vanuit voorzorg 19%). Men verwacht in de toekomst meer zorg nodig te hebben. Een kleine meerderheid heeft de voorkeur voor een huurwoning (54%) en ruim een derde kiest het liefst voor een koopwoning (36%)

Woonwensen naar leefstijlen

De Jong et al. (2012) onderschrijven de variatie van woonwensen onder ouderen en komen tot een clustering, gebaseerd op psychosociale kenmerken (het betreft mensen in een stedelijke omgeving). Deze clustering naar leefstijl laat heterogene patronen zien, maar ook een sterke voorkeur voor de huidige woning en een afkeer van vrijstaande woningen en woningen met de woonkamer, keuken, badkamer en ten minste een slaapkamer op verschillende etages.

Cluster 1 (24%): harmonie en zekerheid (eerlijk, netjes, hulpvaardig).

Dit cluster heeft een voorkeur voor appartementen (woonkamer, keuken, badkamer en ten minste één slaapkamer op dezelfde verdieping), bereikbaarheid met een lift en willen betalen voor inspraak bij de afwerking (geldt niet voor laagopgeleiden). De voorkeur gaat uit naar een omgeving met een mengeling van alleenstaanden, families en ouderen.

Cluster 2 (21%): harmonie (spontaan, gezellig, hulpvaardig).

Dit cluster kent veel stellen zonder kinderen en heeft een voorkeur voor een grotere woning. Laagopgeleiden binnen deze groep willen niet voor luxe betalen. Er is een voorkeur voor een appartement en een gemengde woonomgeving.

Cluster 3 (21%): zekerheid (beetje verlegen, gewoon, basis).

Mensen in dit cluster hebben weerstand tegen domotica. Dit geldt vooral voor lageropgeleide mensen. De voorkeur gaat uit naar een huurappartement dat betreden kan worden zonder trap.

Cluster 4 (17%): vitaliteit (avontuurlijk, energiek, eigenzinnig).

Deze mensen willen vrijstaand wonen, met toegang tot de straat en een voorkeur voor woonkamer, keuken, badkamer en ten minste één slaapkamer op dezelfde verdieping. De woning moet toegankelijk, maar niet per sé kleiner te zijn dan de huidige woning.

Cluster 5 (17%): manifestatie (kritisch, leider, commercieel).

Deze groep is het meest bereid om te betalen voor extra’s in de woning, zoals de afwerking. Het is de koopkrachtigste groep met een sterke voorkeur voor een koopwoning. De voorkeur gaat uit naar een appartement in plaats van een vrijstaande woning. Ook wil deze groep het liefst in een wijk wonen met veel koopwoningen.

Woonwensen migranten: op onderdelen anders

Ook migranten blijven het liefst zo lang mogelijk in hun huidige woning wonen, omdat ze daaraan gewend zijn, en hebben voorzieningen graag dichtbij. Toch hebben oudere migranten ook specifieke woonwensen. Onderzoek van Bui et al. (2011) leert daarover onder andere het volgende. 

Met name Turkse en Marokkaanse mensen willen een ruime hal en een toilet dat niet gelegen is in de badkamer. Surinaamse ouderen hechten veel belang aan een ruime keuken. Alle onderzochte groepen oudere migranten (zowel de 1e als de 2e generatie, inclusief Antillianen) gaan er vanuit dat ze (later) veel visite krijgen die wellicht blijft slapen. Het komt binnen hun cultuur vaak voor dat de (klein)kinderen en/of familie die van ver komt, blijft slapen. Het is daarom goed dat de woning beschikt over een logeerkamer. 

Moskee, islamitische slager, toko en kerkgemeenschap zijn culturele voorzieningen die migranten dichtbij willen hebben.