S M

Hét informatiepunt voor professionals
op het gebied van wonen, welzijn en zorg

Lokale Kracht: blijf samen stappen zetten!

Bent u klaar voor de volgende stap? Een van de centrale vragen die op 19 maart tijdens het congres Lokale Kracht 2014 werd gesteld aan een gevarieerd gezelschap van bijna vijfhonderd deelnemers. Steeds meer mensen, zoals de kleine honderd aanwezige vrijwilligers, nemen zelf het heft in handen en ontwikkelen burgerinitiatieven in wonen, welzijn en zorg en zoeken samenwerking met gemeenten, zorgorganisaties, welzijnsinstellingen en woningcorporaties in de lokale gemeenschap. Zestien krachtsessies, twee collegereeksen, achttien projecttafels en acht rondetafelgesprekken lieten enerzijds een schat aan initiatieven zien, maar hadden anderzijds ook als doel om te zoeken naar verdieping. Waar loop je tegenaan bij het ontwikkelen van een burgerinitiatief? Hoe zit het met risico’s en aansprakelijkheid? Antwoorden op huidige en toekomstige vraagstukken die u de komende jaren zult vinden om zo een stap verder te komen.

Weg met regels!

En de overheid, welke rol speelt die hierin? We zijn verslaafd geraakt aan de verzorgingsstaat volgens Paul Frissen, hoogleraar Bestuurskunde Universiteit Tilburg en lid Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, maar het moet anders. 'Burgers moeten op verschillende manieren maatschappelijke initiatieven ontplooien en zoveel mogelijk verschil en ongelijkheid produceren. Doet u dat niet, dan verzint de overheid regels omdat ze overal hetzelfde wil. Spoelt er een bultrug aan op het strand, dan ontwikkelt zij een bultrugprotocol!' Maar volgens Frissen is gelijkheid onmogelijk: 'Burgerschap gaat over verschil maken, over een gekozen en geen opgelegde solidariteit'.

Cultiveer zelforganiserende netwerken

Dat regelgeving burgerinitiatieven niet succesvoller maakt beaamt ook Justus Uitermark, bijzonder hoogleraar samenlevingsopbouw Erasmus Universiteit Rotterdam en universitair hoofddocent sociologie Universiteit van Amsterdam. 'Burgerkracht is een tegengif voor bureaucratisering. Zonder regels organiseren mensen zichzelf, ze worden creatiever en nemen meer verantwoordelijkheid. Daarnaast moeten we machtsconcentratie en uitsluiting tegengaan. Maak jezelf misbaar, zorg voor een sterk gedragen netwerk en maak meerdere mensen verantwoordelijk in een hechte en diverse kerngroep. Deze tendensen moeten we onderkennen om burgerinitiatieven verder te helpen', bepleit Uitermark.

Investeer in diversiteit

Een mooi voorbeeld van een hechte en diverse kerngroep kwam naar voren in de krachtsessie GoudOud, Gronings voor goed ouder worden. Toen sluiting van verzorgingshuis Warfheem in vergrijzend krimpdorp Warffum dreigde, kwam het dorp in actie. Bestond de actiegroep eerst uit een aantal dames, inmiddels is de officiële onafhankelijke stichting GoudOud opgericht, bestaande uit drie vrijwillige bestuurders met verschillende achtergronden, waaronder Diana Beerlage. Dit plattelandsinitiatief bedacht op basis van ideeën van dorpsgenoten drie pijlers voor nieuwe ouderenzorg, waaronder een nieuw te bouwen hofje met zorggeschikte woningen, een ontmoetingspunt, een zorgpension en een netwerk van mantelzorgers en vrijwilligers. Deze ideeën zijn voorgelegd aan een externe klankbordgroep, waaraan onder andere een woningcorporatie en zorgorganisaties deelnamen, om te kijken of ze haalbaar waren. En dat was het geval. GoudOud is nu in gesprek met investeerders en heeft een nieuw netwerk van mantelzorgers en vrijwilligers opgezet, waardoor het dorp sterk en leefbaar blijft, ook voor ouderen.

Onderlinge samenwerking sleutel tot succes

Ook voor woonzorgcentrum St. Jurriën, onderdeel van Zorggroep Solis, blijkt de juiste mensen aan tafel hebben een belangrijke sleutel tot succes. Tijdens een rondetafelgesprek vertelt locatiemanager Ynke Faber dat onderlinge samenwerking essentieel is om initiatieven te doen slagen. In de wijk was sprake van eenzaamheid en verborgen armoede. Bewoners wilden graag een ruimte waar ze elkaar konden ontmoeten, maar ook de wijkbewoners en professionele organisaties hadden behoefte aan een gezamenlijke ruimte. Die is er gekomen en niet Zorggroep Solis nodigde de buurtbewoners uit voor de opening, maar bewoners en ondernemers uit de wijk zelf. Een nieuwe kans om in beweging te komen! Bewoners gaan de deur weer uit en de zorgvraag neemt af, omdat zowel mensen in St. Jurriën als mensen uit de wijk dag en nacht de diensten van Zorggroep Solis kunnen inschakelen. Van huisarts tot koor, van bloemschikcursus tot bloedprikpolie, iedereen maakt gebruik van het ontmoetingscentrum. St. Jurriën is er door, voor en in de wijk.
Wijk- en dorpskracht was ook terug te zien in een van de collegereeksen, waar onder anderen dorpsondersteuner Hannie Penninx het belang liet zien van verbindingen leggen tussen vrijwilligers en professionals in Elsendorp.

Van droom naar werkelijkheid

Veel initiatieven bevinden zich nog in de pioniersfase, maar er zijn ook goed draaiende projecten die al toe zijn aan ‘the next step’, zoals het door woningcorporatie Ymere ontwikkelde stadsdorp Nobelhorst in Almere. ‘Bewoners hebben in een buurtcoöperatie totale zeggenschap over ontwerp, inrichting en beheer van de woonomgeving, voorzieningen en alles wat er in de wijk gebeurt’, legt coöperatie-voorzitter Jan Voskamp tijdens zijn krachtsessie uit. Ymere en de gemeente Almere zijn mede-regisseurs van deze bijzondere gebiedsontwikkeling, maar de wijk wordt gemaakt door de mensen zelf. In ruil voor het lidmaatschap, krijgen bewoners een gezamenlijke buurtkavel en buurtschuur, hoge mate van participatie in de openbare ruimte en ruimte voor eigen arrangementen en initiatieven. Samen pakken bewoners en ondernemers de verantwoordelijkheid op, bijvoorbeeld via het recent opgezette OV-plan. Omdat Nobelhorst nogal afgelegen ligt, hebben bewoners samen met de gemeente samenwerking gezocht met Connexxion en nu rijdt er tijdens spitstijden een busje.

Samen staan we sterk

Niet ieder burgerinitiatief hoeft natuurlijk te groeien, maar dat voor alle projecten een lange adem nodig is staat buiten kijf. Of burgers die lange adem hebben is de vraag. Lokale kracht staat of valt tenslotte met hun enthousiasme. Het merendeel van de congresgangers blijkt behoefte te hebben aan goede ondersteuning van professionals en overheid. Dit blijkt ook uit de Lokale Krachtmeting op onze website. Het tijdens de collegereeks gepresenteerde onderzoek van Anita Boele en Wouter Mensink van SCP naar burgerinitiatieven in verschillende gemeenten, bevestigt dit beeld. Sturing en inmenging van de gemeente wordt zelfs niet als negatief ervaren als er een welwillende ambtenaar is. Blijf dus vooral de samenwerking opzoeken met elkaar en mooie lokale initiatieven ontwikkelen, want in samenwerking schuilt een enorme kracht.

Fotografie: Claudia Kamergorodski
Verslag: Femke Okx, Nestas Communicatie

25-03-2014
D E F