‘Er is structureel behoefte aan collectieve woonvormen met zelfbeheer’, zegt Bernard Smits, bestuurder van de Woningbouwvereniging Gelderland (WBVG). Smits speelt al 20 jaar een cruciale rol in de totstandkoming van dit soort woonprojecten en er kloppen steeds meer initiatieven aan bij de WBVG - een kleine corporatie gespecialiseerd in collectief wonen. Mooie voorbeelden zijn Iewan (ecologisch wonen in zelfbeheer), MWN (Meergeneratie Woonproject Nijmegen), Beekhuizen (voormalig zwembadcomplex waar energieneutrale woningen komen in bijzonder natuurgebied), Casa de Pauw (woon-, en werkpand in voormalig kloostercomplex) en Extrapool (woonvereniging). Woonprojecten in ontwikkeling, in aanbouw of al jaren in beheer. Zij hebben met elkaar gemeen dat burgers er vanaf het prille begin aan het roer staan.
| Tijdens het congres 'Expeditie Begonia, op zoek naar meer variatie in wonen en zorg' op dinsdag 24 maart 2015 nodigt het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg u uit voor een zoektocht langs uiteenlopende woonvormen. U maakt kennis met sleutelfiguren van nieuwe woonconcepten, gaat zelf aan de slag met het ontwerpen van een geschikte woonvorm en hoort de inspirerende woonverhalen van anderen. Bernard Smits van de WBVG geeft tijdens het congres een bloemlezing over unieke collectieve woonvormen. |
Er zijn verschillende partijen nodig om een woonproject te realiseren. Bewoners, ontwikkelaars, bouwers, adviseurs, gemeenten en corporaties. Professionals en bewoners communiceren vaak langs elkaar heen. Bewoners denken en beslissen vaak op een andere manier en dat kan voor professionals soms lastig zijn. Bewoners weten van hun kant vaak niet wat ze van professionals kunnen verwachten. De WBVG brengt deze verschillende werelden bij elkaar. De WBVG doet dat binnen de sociale huur. Binnen de koop zijn dat de CPO begeleiders.
‘Het is voor startende initiatieven belangrijk te kijken naar de ervaringen die er al zijn’, zegt Bernard Smits. ‘Zij kunnen gerealiseerde projecten bezoeken en praten met andere initiatiefgroepen.’ Bewoners moeten voor zichzelf bepalen wat ze wel en niet uit handen willen geven. Ze moeten zich instellen op een heel langdurig, ingewikkeld en gedetailleerd proces. En dat moeten ze ook nog in hun vrije tijd doen. Sommige bewonersgroepen geven een deel van de zeggenschap uit handen. Bijvoorbeeld niet alles mee willen bepalen over de techniek van het bouwen. Momenteel is Smits erg druk met Initiatiefgroep Ecologisch Wonen Nijmegen (Iewan). De Initiatiefgroep benaderde de WBVG enkele jaren geleden met de vraag om mee te werken aan dit project. De WBVG betrok de corporatie Talis en Bouwbedrijf Vastbouw erbij. De gemeente Nijmegen en provincie Gelderland waren ook erg enthousiast en hebben een financiële bijdrage geleverd. Smits bemiddelde succesvol tussen de partijen en ondersteunt tot op de dag van vandaag met hart en ziel de groep. De bewoners hebben een grote rol bij de bouw en straks ook bij het beheer. Smits bewondert de energie het enthousiasme en de enorme wilskracht van de groep. ‘Ze steken er enorm veel tijd in en hebben fantastische ideeën.’ Ze bouwen de woningen deels zelf, met stro en leem. Het is een duurzaam project, zowel in sociaal opzicht maar ook ecologisch. Iewan gaat op 1 mei open. ‘Een mooi moment.’
De samenwerking bij Iewan tussen bewoners en professionals loopt als een trein hoewel er natuurlijk hoogtepunten en dieptepunten zijn. Wat zijn nu tips voor professionals om bewoners te ondersteunen? ‘Idealiter beschouwen de professionals de bewoners als opdrachtgever’, aldus Smits. ‘Bewoners maken de keuzes en professionals laten zien wat de consequenties zijn van deze keuzes. Maakt het de bouw duurder? Of riskanter?' Deze rolverdeling is bij Iewan in hoge mate doorgevoerd. Dit vraagt om ‘loslaten’ door de professional. De cruciale gedachte daarachter is dat professionals werken met het belang van de bewoners in het achterhoofd. ‘Als je de bewoners goede informatie aanreikt, dan nemen de bewoners goede beslissingen. Het leuke is dat het resultaat anders is dan wanneer je als professional de beslissing had moeten nemen. Dat resultaat moet je kunnen waarderen. Dat is óók loslaten.’
Op het terrein van wonen en zorg neemt het aantal initiatieven toe. ‘We zijn nu bezig met een hospice, maar ook met bewoners die in zorgbungalows bij een verzorgingshuis wonen, de Vijverhof.’ In de praktijk komt het weinig voor dat deze projecten geheel op de sociale huur zijn gericht. ‘Er zijn bijvoorbeeld ouders die hun krachten bundelen om een wooninitiatief voor hun kinderen met een zorgvraag te realiseren, maar die zijn al vaak wat draagkrachtiger. Die komen bij mij terecht om expertise te halen maar niet om een WBVG-project te starten. Ik kan ze de weg wijzen waar ze eventueel subsidie kunnen verkrijgen, verwijzen naar goede partijen, in welke volgorde ze bij partijen aan kunnen kloppen, waar ze in hun planopzet rekening mee moeten houden.’ ‘Mensen verwachten meestal niet dat er zoveel bij komt kijken, dat de bomen niet tot in de hemel groeien. Zij realiseren zich vaak niet dat het een langdurig traject is. Smits stuurt ze altijd op pad met huiswerk. Meestal houdt dat in dat ze hun visie op 2 A4'tjes moeten zetten. ‘Veel initiatieven lukt dat niet. Omdat ieder lid van de initiatiefgroep er een ander beeld bij heeft terwijl ze dachten dat ze op één lijn zaten. Ze kunnen er beter in een vroeg stadium al achter komen.’
‘Ik vind elk initiatief weer leuk, een belevenis en leerzaam dus ik blijf ze graag ontvangen. Maar ik ben altijd terughoudend als er een professional met een initiatief komt. Professionals bedenken dan iets vóór een groep. Maar het is belangrijk dat er direct, van begin af aan een groep bij betrokken is.’ Hoe regel je nou dat bewoners het zelfbeheer doen. Wat voor constructie kies je daar voor? Wat houdt dat dan in, dat zelfbeheer? Bij Iewan gaat het zelfbeheer ver. Zij verzorgen zelf de woningtoewijzing, zijn verantwoordelijkheid voor mutaties, huurderving, zij doen een gedeelte van het onderhoud, beheren de collectieve ruimtes.
Volgens Smits is de Nederlandse woningmarkt onvoldoende ingesteld op collectief zelfbeheer. Bewoners spelen nauwelijks een rol. ‘Wat mij betreft krijgen bewoners een groter aandeel. En komen zij echt aan het roer. Bijvoorbeeld door het fenomeen wooncoöperatie meer inhoud te geven. Maar ook door in de bestaande woningvoorraad te gaan zoeken hoe je bewoners de ruimte kan geven om gezamenlijke initiatieven te nemen. Het gaat dan om meer dan alleen je portiek schoonhouden. Ik ben trouwens van plan om in de toekomst van de WBVG een coöperatie te maken. Maar…. ik zit nog in de onderzoeksfase.’ Ook Platform31 onderzoekt de mogelijkheden van het wooncoöperatiemodel. De WBVG neemt deel aan de koplopergroep, net als collega-corporatie Talis.
Op het congres Expeditie Begonia op 24 maart geeft Bernard Smits tijdens de middagsessies een bloemlezing over de unieke verzameling WBVG-projecten en gaat in op hoe deze projecten tot stand komen. Geen van de projecten had gerealiseerd kunnen worden zonder intensieve samenwerking tussen diverse partijen. Hoe krijg je ze aan tafel en hoe laat je ze dezelfde taal spreken? Smits geeft tips en deelnemers kunnen hun ervaringen en vraagstukken inbrengen.
Als uw organisatie lid is van Aedes, ActiZ of een kennispartner dan kunt u gebruikmaken van onze ledenservice.
