S M

Hét informatiepunt voor professionals
op het gebied van wonen, welzijn en zorg

Ramses Shaffy Huis: de kunst van gelukkig oud worden

Kunstenaars mogen dan wel ouder worden maar zij blijven hun hele leven kunstenaar en dan is het prettig om met gelijkgestemden te wonen die elkaar kunnen blijven inspireren en stimuleren. Dat is de gedachtegang van zangeres Liesbeth List en Ed Cools, oud-directeur van diverse zorgorganisaties. Zij hebben hun idee omgezet in een praktisch plan en een woon- en werkgemeenschap voor oudere kunstenaars opgezet. Het Kenniscentrum bracht een bezoek aan het vorig jaar geopende Ramses Shaffy Huis in Amsterdam. Yvonne Witter doet verslag.

Ramses Shaffy Huis in het gebouw Costa Rica in Amsterdam

Hoe is het zo gekomen?

Toen Ed Cools nog directeur was van het Amsterdamse verpleeghuis Dr. Sarpahtihuis, belde zangeres Liesbeth List, destijds ambassadeur van het huis, hem op. 'Het gaat niet goed met Ramses Shaffy. Wanneer kan hij naar jouw huis verhuizen?', vroeg ze hem. 'Ik zeg wel dat hij naar een mooi hotel gaat.' Shaffy verhuisde en verbleef een tijd in het huis. List en Cools kwamen onder het genot van een glas witte wijn op het idee een woon- en werkgemeenschap te starten voor oudere kunstenaars. Ze kenden het woon- en werkcentrum voor oudere kunstenaars het Rosa Spierhuis in Laren en wilden ook zoiets maar dan in Amsterdam. Veel Amsterdamse kunstenaars willen in de stad blijven als ze ouder worden en niet ‘tussen die bomen’.

Plannen stap voor stap gerealiseerd

Op de dag van de zorg, 12 mei 2012 werd het plan concreet. 'Een mooie dag om de knopen door te haken en echt van start te gaan', zegt Cools. De Amsterdamse wethouder Erik van der Burg was onmiddellijk enthousiast en de directeur van de corporatie Stadgenoot, Gerard Anderiesen eveneens. Ook vond Cools een samenwerkingspartner in de zorgorganisatie ZGAO (Zorggroep Amsterdam Oost). De plannen zijn stap voor stap gerealiseerd. Een half jaar geleden namen de eerste bewoners van het Ramses Shaffyhuis hun intrek. Een prachtig pand, Costa Rica genaamd, aan de Piet Veermankade met aan de ene kant zicht op de treinen en de andere kant op het IJ en Java-eiland bleek beschikbaar. Er zijn 12 appartementen voor 12 jonge kunstenaars onder de 27 jaar die er vijf jaar mogen wonen en 24 voor oudere kunstenaars, waarvan de jongste 58 is en de oudste ergens in de 80. Op de derde en vierde verdieping van het pand wonen 'gewone' huurders. In totaal zijn er 159 appartementen in het gehele pand. De ZGAO huurt een ruimte voor hun zorgsteunpunt. 'Dat is best uniek, hoor, dat we dat doen', zegt Dirk, wijkverpleegkundige van de ZGAO. Zes bewoners maken momenteel gebruik van thuiszorg.

Bewoners zelf aan de slag

'We proberen de bewoners zoveel mogelijk te activeren om naar buiten te gaan. Dus naar het Bimhuis, Eye filmhuis, Pakhuis de Zwijger en naar Panama, allemaal culturele instellingen in de buurt van de woongemeenschap. 'Maar we halen ook de buurt binnen door ruimten beschikbaar te stellen en optredens te faciliteren, vaak met gesloten beurs.' Het bestuur probeert steeds meer klussen over te laten aan de bewoners. De bewoners maken zelf een activiteitenprogramma. Ook gaan ze aan de slag met het inrichten van de nu nog kale witte ruimten. 'Er is al een dansoptreden geweest in het atrium bij de woningen', vertelt Ed, 'door oudere dansers'. Bewoners van de hoger gelegen verdiepingen staan vanaf hun galerij mee te genieten.

Appartement Ramses Shaffy Huis in Amsterdam

Kunst verbindt

Jongeren en ouderen wonen door elkaar heen. 'Dat is fantastisch', zegt bewoner Joep Königs die kunstenaar is en les heeft gegeven aan jongeren. 'Ik heb veel en goed contact met de jongere bewoners.' Jongeren die er willen wonen, moeten wel kunnen motiveren waarom ze dat willen. Het Bureau Broedplaatsen wijst de woningen voor de jongeren toe en de Stichting Ramses Shaffyhuis voor de oudere kunstenaars.

Passend toewijzen lastig

Het passend toewijzen is wel een obstakel. Woningcorporaties moeten sinds 2016 bij het toewijzen van sociale huurwoningen voldoen aan de passendheidsnorm. Dat betekent: van de woningtoewijzingen aan huishoudens met een inkomen tot en met de huurtoeslaggrens heeft minstens 95 procent een kale huur tot en met de aftoppingsgrenzen van de huurtoeslag. 'Dat maakt het moeilijker voor ouderen toegang te krijgen tot onze woningen.'

Een natuurlijk proces

'We hebben niets vastgelegd over het verlenen van zorg en hulp', vertelt Joep. 'We zien wel hoe het loopt. We willen niet teveel vastleggen. Het zal natuurlijk gaan. Dat merk ik nu al. Je staat elkaar bij waar nodig, met kleine hand- en spandiensten.' Hij heeft een ruim appartement met een kamer die hij als atelier gebruikt voor zijn schilderwerk. Er zijn ook zes gemeenschappelijke ateliers maar daar maakt hij geen gebruik van. 'Mijn doeken moet ik een tijd laten drogen. Ik wil voorkomen dat een andere kunstenaar mijn werk af gaat maken', grapt Joep. De twee atria tussen de appartementen fungeren als expositieruimte en als bibliotheek. In de algemene ruimte, de sociëteit kunnen mensen elkaar ontmoeten. Huurders betalen 25 euro per maand voor de inrichting en programmering van de algemene ruimte. Fondsen leveren ook bijdragen. Zo heeft het fonds RCOAK de podiumvloer, belichting en geluidsinstallatie gesponsord.

Nieuwe plannen - zij zullen doorgaan

Inmiddels staan er 100 mensen op de wachtlijst. 'Peter Faber belt regelmatig op of er al iemand dood is', lacht Ed. Hij overweegt een nieuwe project te starten: een woongemeenschap voor oudere kunstenaars met dementie. Ook gaat hij binnenkort met de andere twee huizen voor oudere kunstenaars praten, het Rosa Spierhuis te Laren en het Ru van Rossemhuis te Tilburg. Zij hebben elkaar al regelmatig opgezocht om ervaringen en kennis uit te wisselen. 'We kunnen van elkaar blijven leren. Want samenwonen is al een kunst op zich.' Zij zullen doorgaan.

13-03-2017

Stel een vraag

Yvonne Witter
Yvonne Witter
Adviseur Kenniscentrum


Daniëlle Harkes
Manager Kenniscentrum

D E F