Lokale kracht: Nieuwe energie in wonen, welzijn en zorg
Wat gebeurt er als je actieve burgers en vrijwilligers samenbrengt met professionals in wonen, welzijn en zorg? Dan ontstaat een levendige uitwisseling van kennis en ervaring! Met positief gewaardeerde krachtsessies vol lokale voorbeelden en veel aandacht voor wetenschappelijke verdieping bruisten de Brabanthallen op 5 september van de lokale kracht. De bijeenkomst Lokale Kracht maakt duidelijk dat er al veel meer gebeurt dan we denken.
Tien jaar geleden waren burgerinitiatieven in wonen, welzijn en zorg nog onderbelicht. Nu staan ze volop in de belangstelling en halen goede voorbeelden zelfs de dagbladen. Het congres Lokale Kracht is met 400 deelnemers zeer goed bezocht. Onder de deelnemers waren veel actieve burgers en vrijwilligers. 'Lokale kracht is de manier waarop vraagstukken in wonen en zorg in de toekomst worden georganiseerd en gerealiseerd. Aan gemeenten en aanbieders van wonen, welzijn en zorg de uitdaging om te bepalen hoe ze hierop kunnen inspelen', aldus Daniëlle Harkes van het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg.
Historisch perspectief
'Lokale kracht is niet nieuw. Beter kan worden gesproken van de "herontdekking van het collectief"', zegt Tine de Moor, als historica verbonden aan de Universiteit Utrecht. 'Al sinds de vroege middeleeuwen richten burgers collectieven op waarmee zij gezamenlijk het individuele doel effectiever bereiken. Denk aan het collectieve beheer van "de gemene gronden", maar ook de gilden zijn hiervan een aansprekend voorbeeld. In collectieven worden vaak economische en sociale doelstellingen gecombineerd. De voordelen zijn het delen en vermijden van risico's, het verkrijgen van schaalvoordelen en directe kostenbesparing en effectiviteitwinst.'
'De huidige opmars van collectieve actie in wonen, welzijn en zorg is dan ook een logische ontwikkeling; de timing is goed! Mensen met een zorgvraag zijn niet uitsluitend hulpbehoevend. Zij zijn eveneens krachtig. En ze bezitten een sterke motivatie om alternatieve voorzieningen te ontwikkelen. Het is nu zaak dat de overheid deze ontwikkelingen effectief ondersteunt. Dat zit 'm in het herkennen en erkennen van collectieven, het oppakken van een stimulerende rol en in het zorgen dat initiatieven voldoende ruimte krijgen en niet gesmoord worden in regelgeving. En heel belangrijk: het afschuiven van taken op burgers is "de dood in de pot". Dat demotiveert en zorgt voor veel ergernis. Een echte afrader!'
Burgerkracht
Is Lokale kracht meer dan een hype? Evelien Tonkens ziet de volgende 'klapgijp' alweer aankomen. 'In 2025 wordt weer even rigoureus met lokale kracht afgerekend als er nu op wordt ingezet. Opvallend is dat in een vergelijkbare beweging in het Verenigd Koninkrijk (Big Society) de toon heel anders is. In Big Society gaat het minder over "moeten" en "verantwoordelijkheid". Hier worden initiatieven positief en constructief benaderd en opgenomen als integrale maatschappelijke voorziening.'
'Een grote valkuil is het gevaar van sociale ongelijkheid. Bij vrijwilligerswerk zien we steeds het beeld dat eenderde van de bevolking - een vrij homogene groep van hoogopgeleide burgers van middelbare leeftijd - alle initiatieven draagt. Het betrekken van het andere (tweederde) deel van de samenleving blijkt een enorme opgave', zegt Evelien Tonkens.
Lokale krachtmeting
Het panel, Wim van Minnen (directeur CSO), Guus Bannenberg (netwerkmanager Zorg in eigen hand en bestuurder Van Neynselgroep), Patty van Belle - Kusse (bestuurder Arduin) en Marian Teer (directeur Woonstede, lid RvT Portes) ziet dat er al veel lokale kracht is. Maar de huidige opgaven rondom wonen, welzijn en zorg vragen om meer, stelt ook dagvoorzitter Cees Oprins. Uitdagingen worden gevormd door het bereiken van moeilijke bereikbare groepen en het voorkomen dat te veel bureaucratische last bij actieve burgers en vrijwilligers komt te liggen. Zij willen niet "door de bomen het bos zien", maar "in alle rust een boom kunnen zijn, zonder zorgen over het woud", zo werd uit de zaal gereageerd.
Uitdagingen voor lokale kracht
Terugkijkend op een geslaagd congres komen enkele uitdagingen steeds terug. Ten eerste de grote zorg over de spreiding van initiatieven en activiteiten over de gehele maatschappij. Verder de demotiverende boodschap en toon waarmee vrijwilligersorganisaties worden geconfronteerd. Lokale kracht is niet alleen een oplossing in tijden van bezuiniging. Voor professionele organisaties is het positief oppakken en en effectief ondersteunen van initiatieven soms nog een hele opgave. Ook sterke juridische grenzen ontbreken soms. Maar om lokale verbindingen te leggen, is het nodig een nieuwe bestuurlijke kracht te ontwikkelen.
Aan energie en ideeën bij burgers ontbreekt het zeker niet! De dag stond bol van prachtige innovatieve lokale projecten. We zijn gewoon goed op weg!
